Dzisiejszy wpis dotyczy wniosku o udzielenie przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności. Instytucja ta z punktu widzenia osoby skazanej, wobec której kara pozbawienia wolności jest faktycznie wykonywana, niejednokrotnie stanowi istotne dobrodziejstwo. Warto zatem dowiedzieć się kto może uzyskać przerwę w karze, jakie są przesłanki jej uzyskania, a co najważniejsze – jak to zrobić.
Jaki są przesłanki udzielenia przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności?
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż przesłanki udzielenia przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności dzielą się na obligatoryjne (przy ich spełnieniu Sąd jest obowiązany orzec przerwę) oraz fakultatywne (przy ich spełnieniu Sąd może orzec przerwę).
Zgodnie z art. 150 § 1 kodeksu karnego wykonawczego, obligatoryjnymi przesłankami udzielenia przerwy są:
- choroba psychiczna
- inna ciężka choroba uniemożliwiająca wykonywanie kary
Zgodnie z art. 150 § 2 kodeksu karnego wykonawczego, za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo.
Stwierdzenie istnienia przez Sąd powyżej wskazanych przesłanek poprzedzone jest powołaniem biegłych lekarzy odpowiednich specjalności. Sporządzają oni opinię, w której stwierdzają bądź nie wystąpienie u skazanego choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonanie kary. W przypadku tej drugiej, sporządzona opinia winna zawierać nie tylko stwierdzenie samej choroby, ale również ocenę czy umieszczenie skazanego w zakładzie karnym może zagrażać jego życiu albo spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo. Decydując o tym, czy choroba uniemożliwia wykonanie kary pobawienia wolności bierze się pod uwagę kwestie indywidualne poszczególnych skazanych i realną możliwość ich leczenia w zakładzie karnym. Co istotne, w przypadku choroby psychicznej, dla podjęcia decyzji co do przerwy wymagana jest opinia wydana przez co najmniej dwóch biegłych tej specjalności. Wskazał na to m.in. Sąd Apelacyjny w Krakowie, który w postanowieniu z dnia 8 kwietnia 2016 r., sygn. akt: II AKzw 298/16 uznał, iż uzasadnienie wniosku o przerwę w karze twierdzeniem choroby psychicznej wymaga oceny opartej na wiedzy specjalnej biegłych psychiatrów, a w takim razie wymaga opinii co najmniej dwóch biegłych tej specjalności.
Zgodnie zaś z art. 153 § 2 kodeksu karnego wykonawczego fakultatywnymi przesłankami udzielenia przerwy są:
- ważne względy rodzinne
- ważne względy osobiste
Do tej grupy należą zatem sytuacje, w których wniosek o przerwę w karze uzasadniony będzie ze względu na problemy zdrowotne, rodzinne lub osobiste skazanego. Są to przesłanki ocenne, dlatego też istotnym jest, aby we wniosku w sposób szczegółowy przedstawić okoliczności uzasadniające zasadność udzielenia skazanemu przerwy oraz dowody na ich poparcie.
Pamiętać również należy, iż w przypadku przesłanki ważnych względów rodzinnych, pozbawienie wolności członka rodziny zazwyczaj prowadzi do pogorszenia sytuacji jego najbliższych. Stąd też, powołując się na powyższą przesłankę należy akcentować okoliczność, iż tylko skazany jest w stanie pomóc swojej rodzinie. Potwierdza to również postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28 czerwca 2017 r., sygn. akt: II AKzw 565/17, zgodnie z którym Ważne względy rodzinne, jako przesłanka udzielenia przerwy w wykonaniu kary, to okoliczności uzasadniające uznanie za ciężką sytuacji życiowej najbliższej rodziny skazanego, nadające się do poprawienia wyłącznie przez obecność skazanego i jego osobiste starania.
Przesłanką ważnych względów osobistych objęta będzie natomiast w szczególności sytuacja, w której skazany jest chory, ale choroba ta nie spełnia przesłanki obligatoryjnego udzielenia przerwy.
Kto może złożyć wniosek o udzielenie przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności?
Wniosek o przerwę może złożyć skazany osobiście albo działając przez swojego obrońcę, jak również prokurator oraz sądowy kurator zawodowy. Dodatkowo, zgodnie z art. 153 § 2a kodeksu karnego wykonawczego, wniosek o udzielenie przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności może złożyć również dyrektor zakładu karnego, w którym skazany przebywa.
Jak długo może trwać przerwa w wykonaniu kary?
Okres, na który udzielana jest przerwa w wykonaniu kary zależny jest od przesłanki, na podstawie której przerwa została udzielona.
W przypadku przesłanki obligatoryjnej – choroby psychicznej, przerwa udzielana jest do czasu ustania przeszkody. Pojęcie ustania przeszkody rozumiane jest jako osiągnięcie poprawy stanu zdrowia skazanego w stopniu, który umożliwia resocjalizacyjne oddziaływanie kary pozbawienia wolności na skazanego. W przypadku drugiej przesłanki obligatoryjnej – innej ciężkiej choroby, pojęcie ustania przeszkody rozumiane jest jako osiągnięcie poprawy stanu zdrowia skazanego w takim stopniu, który pozwala na wykonanie kary pozbawienia wolności nie zagrażając życiu skazanego lub nie powodując dla jego zdrowia poważnego niebezpieczeństwa.
Na podstawie przesłanki fakultatywnej przerwa w karze może zostać udzielona na okres do roku. Kobiecie ciężarnej oraz osobie skazanej samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem Sąd może zaś udzielić przerwy w wykonaniu kary na okres do 3 lat.
Czy można ubiegać się o kilka przerw w wykonaniu kary?
W przypadku, gdy przerwa w wykonaniu kary udzielana jest na podstawie przesłanki fakultatywnej, można jej udzielić kilkukrotnie. Ustawodawca zastrzegł jednak, że łączny okres przerwy (kilku przerw) nie może przekroczyć jednego roku, zaś w przypadku kobiety ciężarnej oraz osoby samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem trzech lat.
Co istotne, zgodnie z art. 153 § 3 kodeksu karnego wykonawczego, co do zasady nie można udzielić przerwy przed upływem roku od dnia ukończenia poprzedniej przerwy i powrotu po niej do zakładu karnego. Jednocześnie, przewidziana została możliwość wcześniejszego orzeczenia przerwy w sytuacji zajścia choroby psychicznej, innej ciężkiej choroby albo innego wypadku losowego. Wypadek losowy, o którym mowa we wskazanym przepisie musi być wyjątkowy, zaskakujący i niemożliwy do przewidzenia. Jako przykład wskazać należy pożar, wypadek członka rodziny, nagła choroba czy śmierć członka rodziny.
Gdzie złożyć wniosek o udzielenie przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności?
Wniosek należy skierować do Sądu penitencjarnego, w którego okręgu przebywa skazany. Sądem penitencjarnym jest sąd okręgowy.
Sądem penitencjarnym, do którego należy złożyć wniosek o udzielenie dalszych przerw jest sąd, który udzielił pierwszej przerwy.
Czy wniosek o przerwę podlega opłacie?
Tak. Wniosek o udzielenie przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności podlega opłacie w wysokości 60 zł.
Czy w czasie przerwy skazany ma obowiązki?
Udzielając przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności sąd może zobowiązać skazanego do:
- podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej
- zgłaszania się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu
- poddania się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym, uczestnictwu w programach korekcyjno–edukacyjnych.
Czy Sąd może odwołać przerwę w wykonaniu kary pozbawienia wolności?
Przepisy kodeksu karnego wykonawczego przewidują możliwość odwołania przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, jeżeli:
- ustała przyczyna, dla której przerwa została udzielona
- skazany nie korzysta z przerwy w celu, w jakim została udzielona
- skazany rażąco narusza porządek prawny
- skazany nie wykonuje nałożonych na niego obowiązków
- skazany został tymczasowo aresztowany.
Odwołanie przerwy przez Sąd poprzedza pisemne upomnienie skazanego przez sądowego kuratora zawodowego. Jeżeli przemawiają za tym szczególne względy, odwołanie przerwy może nastąpić bez pisemnego upomnienia skazanego. W przypadku natomiast tymczasowego aresztowania skazanego – kara pozbawienia wolności, której odbywanie zostało przerwane, podlega wykonaniu z mocy prawa.
Warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary po rocznej przerwie
Udzielenie skazanemu przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności nie zawsze powoduje konieczność powrotu do zakładu karnego. Przy spełnieniu przesłanek wskazanych w art. 155 kodeksu karnego wykonawczego istnieje bowiem możliwość warunkowego zwolnienia skazanego z odbycia reszty kary pozbawienia wolności. Mianowicie, Sąd może (a zatem nie musi) warunkowo zwolnić skazanego z odbycia reszty kary pozbawienia wolności, jeżeli:
- przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności trwała co najmniej rok
- skazany odbył co najmniej 6 miesięcy kary
- postawa, właściwości i warunki osobiste skazanego, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa
- kara lub suma kar pozbawienia wolności orzeczona względem skazanego nie przekracza 3 lat.
Wyżej wymienione przesłanki muszą wystąpić łącznie. W przypadku, gdy skazany spełnia powyższe warunki warto zatem skierować do sądu penitencjarnego, w którego okręgu przebywa skazany, wniosek o zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności.