O skardze o przewlekłość postępowania słów kilka

Spis treśći

1. Wstęp
2. Czym jest przewlekłość postępowania?
3. Kiedy postępowanie jest zbyt długie?
4. Komu przysługuje skarga o przewlekłość postępowania?
5. Gdzie należy wnieść skargę?
6. Kiedy należy wnieść skargę?
7. Czy skargę o przewlekłość postępowania muszę opłacić?
8. Co mogę zyskać wnosząc skargę o przewlekłość postępowania?
9. Podsumowanie

W mojej praktyce niejednokrotnie spotykam się ze stwierdzeniem, że w prowadzonej sprawie nic się nie dzieje. Klient czeka kilka, a nawet kilkanaście miesięcy na wyznaczenie terminu rozprawy pomimo, że zarówno on, jak i jego przeciwnik procesowy nie podejmują żadnych czynności procesowych. Dlatego też, dzisiejszy wpis poświęcony został prawnej możliwości zwalczania przewlekłości postępowania. Prawo do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie stanowi bowiem element prawa do rzetelnego procesu i jest jednym z podstawowych praw człowieka, określonym m.in. w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.).

Skargę na naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki reguluje ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. (Dz. U. Nr 179 poz. 1843). Impulsem do jej przyjęcia było wielokrotnie stwierdzone przez Europejski Trybunał Praw Człowieka naruszenia przez Polskę prawa do rzetelnego procesu, a w szczególności prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie. Ustawa reguluje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu lub prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowania przygotowawcze. Ponadto, jej przepisy stosuje się również odpowiednio w przypadku bezczynności sądu lub komornika sądowego w postępowaniu egzekucyjnym.

Prawidłowo napisana skarga o przewlekłość postępowania, a zatem spełniająca wymagania formalne oraz zawierająca trafną argumentację, niemal zawsze odnosi zamierzony sukces.

Czym zatem jest przewlekłość postępowania?

Zgodnie z ustawą, przewlekłość postępowania występuje, jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne:

• dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych, lub
• do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego

Jak wynika z powyższego, ocenie podlega w szczególności terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 maja 2019 r., sygn. akt: I NSP 29/19, dokonując tej oceny, uwzględnia się:

• łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego na jakim etapie skarga została wniesiona
• charakter sprawy
• stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości
• znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień
• zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Dłużej niż to konieczne czyli ile?

W związku z tym, że w ustawie użyto zwrotu niedookreślonego, nasuwa się pytanie co to znaczy, że postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne? Na tak zadane pytanie odpowiedzi udziela orzecznictwo, w którym dominuje pogląd, że naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki jest m.in. wielomiesięczna bezczynność sądu polegająca na niewyznaczaniu rozprawy, trwająca co najmniej 12 miesięcy (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2017 r., sygn. akt: III SPP 37/17). Część orzeczeń wskazuje jednak, iż również krótsza bezczynność sądu może naruszyć prawo strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2019 r., sygn. akt: I NSP 88/18).

Komu przysługuje skarga o przewlekłość postępowania?

Ustawa wprost wskazuje podmioty uprawnione do wniesienia skargi, którymi są:

• w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe – strona
• w postępowaniu w sprawach o wykroczenia – strona
• w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary – strona lub wnioskodawca
• w postępowaniu karnym – strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie jest stroną
• w postępowaniu cywilnym – strona, interwenient uboczny i uczestnik postępowania
• w postępowaniu sądowo-administracyjnym – skarżący oraz uczestnik postępowania na prawach strony
• w postępowaniu egzekucyjnym oraz w innym postępowaniu dotyczącym wykonania orzeczenia sądowego – strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu.

Gdzie należy wnieść skargę?

Sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie.

W przypadku postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego, skargę wnosi się do sądu okręgowego, w którego okręgu jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności. W sytuacji, gdy egzekucja lub inne postępowanie dotyczące wykonania orzeczenia sądowego prowadzone jest w dwu lub więcej okręgach do sądu, w okręgu którego dokonano pierwszej czynności.

Jeżeli natomiast skarga dotyczy przewlekłości postępowania przygotowawczego, właściwy do jej rozpoznania jest sąd przełożony nad sądem, który byłby właściwy rzeczowo do rozpoznania sprawy.

Co ważne, skargę składa się do sądu, przed którym toczy się postępowanie.

Kiedy należy wnieść skargę?

Skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowania w sprawie.

Czy skargę o przewlekłość postępowania muszę opłacić?

Co do zasady tak. Skarga podlega stałej opłacie w wysokości 200 złotych. Jeśli wniosło ją kilka osób, każda z nich uiszcza opłatę oddzielnie. Zwolnienie od opłaty możliwe jest o ile przewidują to przepisy procedury, na gruncie której toczy się postępowanie. Jeżeli więc skarga dotyczy prawa cywilnego i strona zwolniona jest od kosztów sądowych z ustawy (np. w sprawach z zakresu prawa pracy) lub została zwolniona przez sąd, będzie również zwolniona z tej opłaty. Można również złożyć wniosek o zwolnienie od opłaty. Procedura karna nie przewiduje wcześniejszego zwolnienia z kosztów sądowych. W razie uwzględnienia skargi na przewlekłość postępowania opłata podlega zwrotowi.

Co mogę zyskać wnosząc skargę o przewlekłość postępowania?

Wiele osób słysząc o możliwości wniesienia skargi o przewlekłość postępowania zastanawia się czy ma ona sens i czy warto ją wnieść. Z mojego doświadczenia wynika, że tak. Przede wszystkim, wniesienie skargi zazwyczaj przyspiesza czynności podejmowane przez sądy. Ponadto, orzeczenie w przedmiocie skargi wydane powinno być w terminie 2 miesięcy od daty jej złożenia. Jej wniesienie nie powoduje zatem znacznego przedłużenia postępowania. Co więcej, uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu nastąpiła przewlekłość i na żądanie skarżącego lub z urzędu zaleca podjęcie przez sąd lub prokuratora odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie, np. niezwłocznego wyznaczenia terminu rozprawy. Ustawa przewiduje również możliwość żądania rekompensaty pieniężnej dla strony za doznaną szkodę niematerialną, będącą wynikiem przewlekłości.

Sąd uwzględniając skargę, na żądanie skarżącego, przyznaje od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika – od komornika, sumę pieniężną w wysokości od 2 tysięcy do 20 tysięcy złotych. W każdym zatem przypadku stwierdzenia przewlekłości postępowania, skarżący otrzyma rekompensatę pieniężną. Suma ta jest jedynie wstępną rekompensatą, gdyż strona, której skargę uwzględniono może dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie od Skarbu Państwa i komornika. Postanowienie uwzględniające skargę wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadośćuczynienie.

Podsumowując, skarga o przewlekłość postępowania jest skutecznym narzędziem zwalczania bezczynności sądu, prokuratora lub komornika. Dlatego też, w przypadku gdy w naszej sprawie przez dłuższy czas nie są podejmowane żadne czynności, warto rozważyć jej złożenie. Uwzględnienie skargi pozwala nie tylko przyspieszyć postępowanie, ale również gwarantuje nam rekompensatę pieniężną i otwiera możliwość dochodzenia naprawienia szkody wynikającej ze stwierdzonej przewlekłości.