W jednym z kilku ostatnich wpisów przedstawione zostały instytucje zapisu zwykłego i windykacyjnego (Zapis zwykły i zapis windykacyjny w testamencie). Mają one na celu umożliwienie spadkodawcy pozostawienia konkretnych składników majątkowych określonym osobom. Choć zapis windykacyjny jest bardziej skuteczną formę przekazania zapisobiercy poszczególnych składników majątku, to jego przedmiotem nie mogą być pieniądze. Co więcej, zapis zwykły oraz windykacyjny muszą zostać ustanowione w testamencie? Co więc zrobić, aby po naszej śmierci nasi bliscy mogli bez zbędnych komplikacji podjąć pieniądze znajdujące się na naszych rachunkach bankowych? Rozwiązaniem tej sytuacji jest z pewnością dyspozycja wkładem na wypadek śmierci, o czym w dzisiejszym wpisie.
Co to jest dyspozycja wkładem na wypadek śmierci?
Zgodnie z art. 56 ust. 1 Ustawy Prawo Bankowe, posiadacz rachunku:
- oszczędnościowego,
- oszczędnościowo-rozliczeniowego lub
- terminowej lokaty oszczędnościowej
może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom określonej kwoty pieniężnej. Poprzez przyjęcie instytucji dyspozycji wkładem na wypadek śmierci ustawodawca dąży do ochrony osób najbliższych spadkodawcy (przede wszystkim członków jego rodziny), chcąc zagwarantować im natychmiastowe i uproszczone otrzymanie określonych korzyści majątkowych po jego śmierci. Takie unormowanie stanowi gwarancję niezwłocznej materialnej pomocy członkom rodziny zmarłego wkładcy, zwłaszcza gdy był on ich jedynym żywicielem bądź w znacznym stopniu przyczyniał się do prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, a rachunek, na którym deponował środki pieniężne, nie miał charakteru rachunku wspólnego. Celem złożenia dyspozycji należy udać się do banku i wypełnić stosowny formularz. Bank pobierze również opłatę w wysokości kilkunastu do kilkudziesięciu złotych.
Na czyją rzecz można ustanowić dyspozycję?
Przepisy ograniczają krąg osób, na których rzecz dyspozycja może zostać uczyniona. Mianowicie mogą to być:
- małżonek,
- wstępni (np. rodzice),
- zstępni (np. syn, córka),
- rodzeństwo.
Dyspozycja może zostać ustanowiona na rzecz jednej lub kilku osób. Należy jednak pamiętać o wskazanym poniżej limicie kwotowym.
Jaką kwotę można wypłacić?
Zgodnie z przepisami, kwota wypłaty bez względu na liczbę wydanych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale 2020 r. wyniosło 5.655,43 zł. Oczywiście nie ma obowiązku ustanowienia dyspozycji dwudziestokrotność ww. wynagrodzenia. Właściciel rachunku może postanowić więc, że córka Anna Kowalska otrzyma 10.000 zł.
Czy po ustanowieniu dyspozycji możemy korzystać z pieniędzy?
Samo ustanowienie dyspozycji nie ma żadnego znaczenia dla możliwości wydatkowania środków pieniężnych znajdujących się na rachunku bankowym. Jeżeli w chwili naszej śmierci na koncie znajduje się mniej pieniędzy niż kwota objęta dyspozycją, bank wypłaci niższą kwotę beneficjentom (przykładowo na koncie znajduje się 8.000 zł, zaś dyspozycja opiewała na kwotę 10.000 zł. Wówczas beneficjent otrzyma 8.000 zł). Jeżeli po zrealizowaniu dyspozycji na koncie pozostaną jeszcze pieniądze, wówczas wchodzą one w skład majątku spadkowego i podlegają dziedziczeniu.
Jak wypłacić środki?
W przypadku śmierci właściciela rachunku bankowego należy udać się do banku, w którym ustanowiono dyspozycję i poinformować o zamiarze wypłaty środków. Po weryfikacji tożsamości i wskazaniu sposobu wypłaty, bank przekaże środki. Warto również zabrać akt zgonu członka rodziny oraz dokument tożsamości umożliwiający ustalenie jego tożsamości (np. dowód osobisty).
Czy pieniądze objęte dyspozycją wchodzą do spadku?
Jedną z zalet dyspozycji wkładem na wypadek śmierci jest to, że wypłacona kwota nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku. Należy jednak pamiętać, że dyspozycja traktowana jest jak darowizna. W związku z tym przekazana kwota będzie podlegać doliczeniu do spadku na potrzeby działu spadku lub na potrzeby obliczenia zachowku należnego osobom do niego uprawnionym.
Czy dyspozycję można zmienić lub odwołać?
Odpowiedzi na to pytanie udziela art. 56 ust. 3. Ustawy Prawo Bankowego, zgodnie z którym, dyspozycja wkładem na wypadek śmierci może być w każdym czasie przez posiadacza rachunku zmieniona lub odwołana na piśmie.
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci to kolejny mechanizm zabezpieczenia członków rodziny na wypadek śmierci. Dzięki niej, osoby objęte dyspozycją nie będą musiały podejmować żadnych czynności związanych z nabyciem spadku żeby wypłacić pieniądze. W przypadku spadkobrania niejednokrotnie znajdujemy się w sytuacjach konfliktowych z innymi członkami rodziny, musimy wykazywać swoje racje. Oczywiście pochłania to nie tylko sporo czasu ale również wywołuje stres i wymaga naszego działania. W takiej sytuacji dyspozycja wkładem zdaje się najlepszym rozwiązaniem na zapewnienie naszym bliskim bezpieczeństwa finansowego po naszej śmierci.